شریف ادریسی – sharif Idrisi

شریف ادریسی با نام کامل ابوعبدالله محمد بن عبدالله بن ادریسی الحمودی الحسنی الادریسی دانشمند مسلمان و از جغرافیدانان بزرگ تاریخ و از موسسین این علم از شهرهای مغرب است- او یکی از سه جغرافی‌دان بزرگ عرب در آن عصر بود- آن دوی دیگر مقدسی بشاری و ابن الحایک بودند و ادریسی برتر و برجسته‌ترین آنان بود

زندگی شریف ادریسی

شریف ادریسی به سال ۴۹۳ هـ ق -۱۱۰۰م- در شهر سبته از شهرهای مغرب متولد شد. به خاطر آنکه به خاندان ادارسه موسس دولت ادریسیان مغرب نسبت داشت- شریف نامیده می‌شد. هنگامی که کودک خردسالی بود برای حفظ قرآن و آموزش لغت و فقه به مکتبخانه رفت- اما به علت علاقه‌ی وافر به دیدن مظاهر طبیعت- قبل از اتمام دروسش- برای سفر به شهرهای مختلف آماده شد و دروس خود را در خلال مسافرت هایی که انجام می داد تکمیل کرد. ادریسی تنها به علوم دینی اکتفا نکرد- بلکه در حین گذر از شهرها و مشاهده ی مناظر- آنها را به تصویر می کشید.
سپس بر آن شد همانطوری که از پرتغال و ایتالیا و سواحل فرانسه و انگلیس دیدن کرده است- قدم در راه سفری طولانی بگذارد طوری که تمام سرزمین های جهان اسلام را در بر گیرد. این مسافرت ها تاثیر بزرگی در افزایش معلومات جغرافیایی او داشت.
پس از سقوط حکومت اسلامی در سیسیل بدست نورماندی‌ها- از آنجا که -راجر دوم- پادشاه وقت سیسیل دوستدار علم و دانش بود از ادریسی تقاضا کرد که در آنجا بماند و نقشه جهان را به تصویر بکشد که به -لوح الترسیم- معروف گشت.

ادریسی کتاب مشهورش -نزهه المشتاق فی اختراق الآفاق- را که حاوی اطلاعات زیادی خاصتا در مورد غرب اروپا بود تالیف کرد که بین علمای شرق و غرب و جغرافیدانان آنروز با استقبال زیادی مواجه گشت. او برای تالیف این کتاب پانزده سال تلاش کرد و پس از اتمام آن در سال ۱۱۵۴م- آن را به راجر پادشاه سیسیل هدیه داد که اعجاب او را برانگیخت. دست‌نویس اصلی این کتاب با ‌خط شریف ادریسی در موزه ملی هامبورگ موجود است. این کتاب در غرب و اروپا به‌ نام کتاب راجر- پادشاه وقت سیسیل معروف است.
در ادامه و با درخواست شاه- ادریسی مشغول رسم نقشه جهان بر روی لوح نقره‌ای مستطیل شکل شد بطوری که اسامی و اماکن بسیاری را بر آن مشخص نمود. سپس برای بار سوم و برحسب درخواست شاه- اقدام به ساخت نمونه ای از کره ی زمین کرد و برای این امر دستور داد تا دایره ی بزرگی از نقره ی خالص ساخته شود و به کارگران محل دقیق اماکن و شهرها و دریاها و رودها و جنگلها و راه ها و فاصله‌ی بین آن‌ها وخطوط استوا و نصف النهار و سایر نقاط جغرافیایی را تعیین نمود تا موارد تعیین شده را بر این کره ی بزرگ نقره ای ترسیم کنند. بدین ترتیب برای اولین بار در طول تاریخ- کره جغرافیایی زمین با دقت بسیار بالا- توسط یک دانشمند مسلمان ساخته شد. متاسفانه کره ساخته شده توسط ادریسی در معرض نابودی قرار گرفت و از آثارش فقط کتاب و اطلس ترسیمی او باقی مانده است.

ادریسی اولین عالمی است که به علم جغرافیا بصورت تخصصی پرداخت و در این علم از -بطلیموس- دانشمند یونانی قدیم پیشی گرفت و نظریه‌ی او را در مورد سرچشمه ی رود نیل باطل ساخت. او تمام هم و غم خود را مصروف علم جغرافیا کرد و از جمله موفقیت های او در این زمینه- بنیان نهادن خطوط طول و عرض جغرافیایی برای تشخیص دقیق محدوده ی اماکن و مسافت ها می‌باشد و نقشه‌هایی در مورد سرچشمه‌ی رود نیل و دریاها و اقلیم‌های دنیای قدیم بر جای گذاشت. همچنین او قبل از علمای غرب- قایل به کروی بودن زمین بود و کره‌ی نقره‌ای را بر اساس این عقیده ساخت.

او مقیاس تقریبی کره زمین را ۱۹۰۰میل معادل ۴۲۱۸۵ کیلومتر بیان کرد که این رقم بسیار به محیط حقیقی کره زمین -۴۰۰۶۸ کیلومتر- نزدیک است.
کشورهای مختلف معلوماتی را که ادریسی در آثار خود بیان داشته بود را نقل کرده و آن را در دانشگاه های خود تدریس کردند و دانشمند اروپایی کونراد میللر نقشه کامل جهان را از نقشه ی ادریسی تخریج کرده و در سال ۱۹۳۸م بصورت رنگی به چاپ رساند.

سفرها

وی در دوران جوانی و در قرن ششم هجری سفرهای طولانی خود را آغاز نمود. وی به نقاط گوناگونی از جمله سرچشمه‌های رود نیل یعنی دریاچه‌هایی در مرکز آفریقا رفته است.این دریاچه‌ها همان دریاچه‌هایی هستند که کسانی در قرن نوزدهم مانند ریچارد برتون جغرافی‌دان و کاشف انگلیسی آنها را به نامهای دریاچه ویکتوریا ٬ تانگانیکا و نیاسا نام گذاری کردند.
ادریسی نقل می‌کند که از لیشبونه-لیسبون- به مراکش سفر نموده است و قسطنطنیه را مشاهده نموده است.سپس از جنوب فرانسه با کشتی به انگلستان رفته است. وی در اقیانوس اطلس بر روی جزر و مد دریا مطالعه نموده و اشاره می‌کند که در ۱۳ تا ۱۵ ماه قمری بر اثر جادبه ماه جزو مدهای بزرگی در آنجا رخ می‌دهد.
در سال ۵۱۰ ه.ق به سمت آسیای صغیر سفر کرده است و از دریای مدیترانه به سمت مراکش بازگشته است.سومین و مشهورترین سفر وی- سفرش به دریاچه‌های آفریقا بوده است.بعد از این سفر به علت آنکه پادشاه سیسیل به جغرافیا علاقه‌مند بوده است و ادریسی نیز در این زمینه در مدیترانه مشهور گشته بود- در نتیجه شاه سیسیل وی را به دربارش دعوت می‌کند و ادریسی نیز از آفریقا به سمت سیسیل حرکت می‌نماید و در بندر پالرمو پیاده می‌شود

آثار شریف ادریسی

– نزهه المشتاق فی اختراق الآفاق

مرگ

شریف ادریسی در سال ۵۶۰ هـ وفات یافت در حالی که غریب و بدور از شهرش در راه کسب و انتشار علم گام نهاده بود.

منبع :

آدمای گنده

ویکی فقه

ویکی پدیا