سامویل هانتینگتونسامویل هانتینگتون متخصص علوم سیاسی شهیر آمریکایی بود- وی بخاطر نظریه برخورد تمدنها و پیشبینی کشمکش جهان غرب با جهان اسلام شهرت جهانی پیدا کرده بود- دکتر سامویل هانتینگتون- دانشآموخته و به مدت ۵۸ سال- استاد دانشگاه هاروارد بود
زندگی سامویل هانتینگتون
سامویل هانتینگتون فرزند ریجارد توماس هانتیگنتون نویسنده و ناشر معروف آمریکایی در 18 آوریل سال 1927 میلادی در نیویورک- در یک خانواده مهاجر انگلیسی به دنیا آمد. هانتینگتون پس از اتمام تحصیلاتش در دوره دبیرستان از مدرسه استوی وسنت- با استعداد شگفت انگیزش در سال 1946 و در سن 18 سالگی از کالج معتبر ییل در دوره کارشناسی فارغ التحصیل شد. دوره کارشناسی ارشد را در دانشگاه شیکاگو در سال 1948 به پایان برد و دکترای علوم سیاسی را در سال 1951 از دانشگاه هاروارد گرفت و زمانی که تنها 23 سال بیشتر نداشت- درمعتبرترین دانشگاه آمریکا و جهان یعنی دانشگاه هاروارد به تدریس پرداخت. هانتیگتون پس از 58 سال تدریس و پژوهش در سال 2007 از دانشگاه هاروارد بازنشسته شد. در نامه تقاضای بازنشستگی خطاب به ریاست دانشگاه هاروارد این گونه می نویسد: -من برای تدریس به ویژه تدریس در دوره کارشناسی در مقایسه با افتخارات و یا دوران خدمت رسمی- لذت بخش تر بوده است. برای من هر یک سال های سپری شده از 1949 تاکنون ارزشمند است-.
هانتینگتون به عنوان یک پژوهشگر پرتلاش در طول دوران حیات خود- نویسنده و ویراستار بیش از 17 کتاب و بیش از 90 مقاله پژوهشی بوده است. حوزه های اصلی و تخصصی اش را مسایلی چون سیاسیت و حکومت در امریکا- دمورکراسی- سیاست ها و استراتژی های نظامی- سیاست تطبیقی و توسعه سیاسی تشکیل می داد. هنری روزوسکی -Henry Rosovsky- اقتصاددان برجسته دانشگاه هاروارد و کسی که بیش از شش دهه آشنایی و دوستی نزدیک با هانتیگتون داشت- درباره وی این گونه می گوید: -مردم در سراسر جهان مباحث و ایده های او را مطالعه می کنند. من معتقدم که او یکی از موثرترین دانشمندان سیاسی در 50 سال گذشته بوده است-.
نخستین کتاب هانتیگتون -سرباز و دولت: تیوری و سیاست روابط نظامی – مدنی- در سال 1957 منتشر شد. که تاکنون بیش از 15 بار تجدید چاپ شده است و یکی از مهمترین منابع دانشگاهی در تبیین چگونگی پیوند و تاثیرگذاری مسایل نظامی و امنیتی با واقعیت های سیاسی است. هانتینگتون این کتاب را در فضای سیاسی حاکم بر آمریکا در دوران ریاست جمهوری هری ترومن و مسایل نظامی پیش آمده در جنگ کره و نقش آفرینی ژنرال مک آرتور نگاشت.
در سال 1964 هانتینگتون با همکاری زبینگو برژینسکی- دیگر چهره برجسته سیاسی آمریکا که خود در اوایل دهه 1950 دوره دکتری خود را در هاروارد به اتمام رسانده بود- کتاب -قدرت سیاسی: ایالات متحده امریکا و شوری- را تالیف نمود که یکی از مهمترین منابع در درک پویش های جنگ سرد و چگونگی قرارگیری دو مکتب فلسفی و فکری در مقابل هم در قالب جهان دو قطبی به شمار می رود.
در سال 1969 کتاب -سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی- را به رشته تحریر درآورد که به تحلیل تحولات سیاسی- اجتماعی و اقتصادی جهان سوم و مسایل مرتبط با آن مانند شورش- کودتا- انقلاب- برنامه های نوسازی اقتصادی و … می پردازد. در حقیقت دیدگاه های مطرح شده در این کتاب- نظریات منسوب به طیف ارتدوکس های دهه 1960 مانند دانیل لرنر- ادوارد شیلز- گابریل الموند و وربا و .. در زمینه توسعه را به چالش کشاند. طیفی که با تاکید بر تمایز بین سنت و مدرنیسم- دولت و سیاست در جوامع جهان سوم را با خصوصیات سنتی مشخص می کردند با اعتقاد به یک روند تک خطی بر این باور بودند که کشورهای جهان سوم باید همان مسیر کشورهای غربی را در توسعه طی نمایند و به الگوی مطلوب توسعه در قالب لیبرال دموکراسی دست پیدا کنند. مباحث هانتیگتون یک چرخش اساسی در مباحث نظریه پردازان نوسازی به شمار می رود. هانتیگتون در کتاب خود این ایده را مطرح ساخت که فقدان اقتدار و سامان سیاسی و بروز مسایل و مشکلاتی مانند نابسامانی های سیاسی و اجتماعی از بنیادی ترین عوامل در توسعه نیافتگی کشورهای جهان سوم به شمار می رود. او این گونه استدلال می کند که جریان نوسازی اقتصادی و اجتماعی در این جوامع موجب پیدایش گروه های اجتماعی جدیدی می شود که خواهان حضور درعرصه سیاست هستند- اما کندی نوسازی سیاسی در این جوامع فرصت ها و نهادهای لازم برای مشارکت این گروه ها در عرصه سیاست را فراهم نمی کند. بنابراین- این وضع باعث بروز کشمکش های سیاسی خشونت آمیز در این جوامع می شود. به نظر هانتینگتون وقوع انقلاب ها در جوامع جهان سوم درهمین مسایل و کشمکش ها ریشه دارد. او انقلاب ها را نمونه شدید انفجار مشارکت سیاسی و وسیله ای برای نابودی نهادهای سیاسی سنتی – که مانع گسترش مشارکت سیاسی هستند – می داند. تحلیل گران بسیاری با بهره گیری از این ایده به تبیین انقلاب های بزرگ جهان از جمله انقلاب اسلامی ایران با تاکید بر برنامه های نوسازی شاه در دهه های 40 و 50 هجری شمسی- شکل گیری گروه های جدید اجتماعی و تعارض میان نیروهای سنتی و جدید می پردازد. تاثیر دیدگاه های هانتینگتون به عنوان یک ناظر خارجی در مورد علل و ریشه های انقلاب و تاثیر آن بر متون مختلف موجب شده است به گونه ای غیرمستقیم از منابع معتبر و هم پای آثار افرادی چون میشل فوکو- خانم پروفسور لپمتون- یرواند آبراهامیان- آر. نیکی کدی و شیرین هانتر در مورد تحولات انقلاب ایران به شمار می رود.
سامویل هانتینگتون
بدون شک این کتاب یکی از تاثیرگذارترین کتاب های هانتینگتون به شمار می رود. به گونه ای که امروزه در اکثر دانشگاه های جهان به عنوان یک منبع مهم مورد استفاده قرار می گیرد. خوشبختانه این کتاب نیز در ایران با ترجمه آقای محسن ثلاثی از سوی نشر علم چاپ و منتشر شده است و یکی از منابع اصلی در درس های نوسازی و دگرگونی سیاسی و نیز مسایل سیاسی – اقتصادی جهان سوم در دوره های کارشناسی- ارشد و دکتری علوم سیاسی و روابط بین الملل در ایران به شمار می رود.
هانتینگتون در سال 1991 کتاب مشهور خود با نام -موج سوم دموکراسی در پایان سده 20- را نوشت که در این کتاب هانتیگتون اعتقاد به سه موج گسترش دموکراسی در جهان دارد. به اعتقاد وی موج اول دموکراسی در حد فاصل سال های 1820 تا 1926 میلادی با وقوع تحولاتی چون انقلاب کبیر فرانسه- انقلاب امریکا و اعطای حق رای به شهروندان رخ داده است. به اعتقاد هانتینگتون روی کارامدن نازیسم و فاشیسم و وقوع جنگ جهانی دوم موجب توقف این موج و به تعبیر وی موج اول بازگشت شده است. موج دوم دموکراسی از سال های پایانی جنگ جهانی دوم در 1945 با گسترش دموکراسی در اروپا- بخش های مدیترانه و رهاشدن کشورهای امریکای لاتین و آسیایی از بند استعمار آغاز و تا اوایل دهه 1960 میلادی ادامه می یابد. موج دوم با وقوع کودتاهای متعدد و استقرار حکومت های نظامی در آرژانتین- اروگویه- یونان- شیلی و … دچار موج دوم بازگشت می شود. در نهایت موج سوم دموکراسی با سقوط دیکتاتوری سالازار در پرتقال در 1974 میلادی آغاز می شود و با سقوط رژیم های نظامی در اسپانیا- یونان و بسیاری از کشورهای امریکای لاتین و آسیایی همراه می شود. تداوم این موج که با فروپاشی شوروی و از بین رفتن جدی ترین
رقیب لیبرال دموکراسی یعنی مکتبی مارکسیسم همراه بوده است به اعتقاد هانتینگتون قوی ترین و فراگیرترین موج دموکراسی به شمار می رود و با عبور از موانع پیشروی خود از حالت منطقه ای به صورت جهانی درخواهد آمد. این نوع برداشت هانتیگتون از دموکراسی- بسیار شبیه اندیشه پایان تاریخ دیگر اندیشمند امریکایی- فرانسیس فوکویاما است که لیبرال دموکراسی را آخرین گزینه ممکن برای زندگی سیاسی و اجتماعی انسان ها می داند.
اما شهرت هانتینگتون در جهان به ویژه در ایران به واسطه طرح نظریه معروفش -برخورد میان تمدن ها- است که برای نخستین بار در قالب مقاله ای در مجله معتبر فارین افرز-Foreign Affairs- در سال 1993 مطرح گردید که به دلیل توجه گسترده جهانی از حمایت های رهبران سیاسی آمریکا گرفته تا شدیدترین مخالفت ها- نقدها و انتقاداتی که از سوی دانشگاهیان جهان به ویژه کشورهای آسیایی صورت گرفت- وی را بر آن داشت تا با بسط و تکمیل نظریه اش آن را در قالب کتابی مستقل به نام برخورد تمدن ها و بازسازی نظم جهانی در سال 1996 منتشر کند که در فاصله اندکی به بیش از 39 زبان دنیا ترجمه و در اختیار پژوهشگران و علاقه مندان قرار گرفت. خوشبختانه این کتاب در ایران با ترجمه روان و شیوای آقای محمد علی حمید رفیعی و به همت دفتر پژوهش های فرهنگی در سال 1378 ترجمه و در اختیار جامعه علمی کشور قرار گرفته است.
نظریه -برخورد تمدنها-
دلایل سامویل هانتینگتون برای برخورد تمدنها وجوه اختلاف بین تمدنها واقعی و اساسی است و این اختلافات از تمایزات ایدیولوژیک و سیاسی مهمترند. کوچکتر شدن جهان و افزایش فعل و انفعالات بین ملتهای وابسته به تمدنهای مختلف- هوشیاری تمدنی و آگاهی به وجوه اختلاف بین تمدنها و همچنین وجوه اشتراک در درون هر تمدن را شدت میبخشد. روندهای نوسازی موجب گسیخته شدن هویتهای بومی و تضعیف دولت – ملت به عنوان یک منشا هویتی شده و نهایتا موجب قوتگیری مذهب به عنوان پرکننده این خلا هویتی شده است. غرب خود بیش از هر چیز موجب نضج و تقویت جریانهای ضد غربی شده است. تفاوتهای فرهنگی بسیار دشوارتر از انواع دیگر تفاوت قابل فیصله و مصالحه هستند. منطقهگرایی اقتصادی در حال رشد است و به نوبه خود- خودآگاهی تمدنی را تقویت میکند. با چنین دلایلی برخورد بین تمدنها صورت خواهد گرفت و این برخورد در دو سطح نیز خواهد بود: در سطح خرد- گروههای نزدیک به هم در امتداد خطوط گسل بین تمدنها غالبا با توسل به خشونت به نزاع با یکدیگر میپردازند- در سطح کلان- دولتهای وابسته با تمدنهای مختلف برای کسب قدرت نسبی به رقابت و نزاع با یکدیگر میپردازند. هانتینگتون سپس خطوط گسل بین تمدنها را ترسیم میکند و در این چارچوب به منازعات مسلمانان و غرب در خاورمیانه و شمال آفریقا- نزاع مسلمانان با سیاهان آفریقا در سودان و مانند آن- درگیریهای مسلمانان با اسلاو ارتودوکسها- برخورد تاریخی مسلمانان و هندوها در هندوستان- جنگ سرد چین و آمریکا- اختلافات اقتصادی آمریکا و ژاپن به عنوان منازعات روی این گسلها اشاره میکند. برخورد تمدنهای سایرین با تمدن غرب مضمون بعدی تز برخورد تمدنهای هانتینگتون- غرب در برابر سایرین است. او اشاره میکند که در واقع غرب از نهادهای بینالمللی- قدرت نظامی و منافع اقتصادی برای اداره کردن جهان به شیوهای که سلطه غرب حفظ شود- منافع غرب تامین شود و ارزشهای سیاسی و اقتصادی غرب فراگیر شود- بهره میگیرد. همین تفاوت قدرت غرب و دیگر تمدنها خود یکی از مهمترین منابع نزاع غرب و آن تمدنهاست. منبع دیگر نزاع نیز از نظر هانتینگتون تفاوتهای فرهنگی شامل باورها و ارزشهاست. حال واکنشهای تمدنهای غیر غربی در برابر قدرت و ارزشهای غرب میتواند سه صورت به خود بگیرد. صورت اول کنارهگیری و انزوا از سیاست جهانی است که در کره شمالی و برمه دنبال شده است. صورت دوم پیوستن به غرب و پیروی از ارزشها و نهادهای آن است. صورت سوم نیز تلاش برای ایجاد موازنه از طریق تقویت قدرت نظامی و اقتصادی و همکاری با دیگر جوامع غربی در برابر آن است. بر همین مبناست که هانتینگتون به پیوند اسلامی کنفوسیوسی اشاره میکند. به گفته او آن دسته از کشورهایی که از لحاظ فرهنگی و قدرت- علاقه و توانایی پیوستن به غرب را ندارند- با افزودن بر قدرت خود با غرب رقابت میکنند. این رقابت به شکل تسریع در روند پیشرفتهای داخلی و همکاری با دیگر کشورهای غیر غربی انجام میشود که بارزترین نمونه آن ارتباط اسلامی کنفوسیوسی است. به این ترتیب پیشبینی میشود که کانون درگیری در آینده بسیار نزدیک- بین غرب و چند کشور اسلامی کنفوسیوسی خواهد بود. سامویل هانتینگتون بر این باور است که نبرد نهایی بین تمدن اسلام و غرب به دلیل تفاوتهای بنیادینشان در خطوط گسل خواهد بود و در این مسیر تمدن کنفوسیوسی نیز در کنار تمدن اسلامی در مقابل تمدن غرب خواهد ایستاد.
سامویل هانتینگتون
کتاب -ما که هستیم؟- و آخرین دغدغههای پیش از مرگ
کتاب -ما که هستیم؟- نوشته سامویل هانتینگتون را میتوان یکی از جدیدترین و درعینحال مهمترین تحقیقات و پژوهشها درخصوص بحران هویت ملی در ایالاتمتحده دانست. این کتاب از سوی دیگر نیز قابل تامل است- چراکه از سوی یک طرفدار جدی فرهنگ امریکایی نگاشته شده است. هانتینگتون در کتابش به شرح و بسط مسایل مرتبط با هویت- بحران هویت ملی- توضیح هویت غیرملی- هویت آمریکایی و مولفههای آن- فرهنگ انگلو پروتستان- نقش مذهب -مسیحیت- در هویت امریکایی و… میپردازد. حفظ هویت آمریکایی سید محمد رضا موسوی- در مقالهای تحت عنوان -ناگفتههایی درباره هانتینگتونیسم- به بررسی آخرین دغدغههای هانتینگتون پیش از مرگ میپردازد و مینویسد: -هانتینگتون یکی از حامیان جدی فرهنگ و هویت آمریکایی به شمار میرود. مهمترین دغدغههای فکری و مطالعاتی هانتینگتون در سالهای پایانی حیات او به مباحثی پیرامون هویت و بحران هویت در جامعهٔ آمریکا بازمیگردد که ثمره تحقیقات و مطالعات او در این سالها در کتاب -ما که هستیم؟- منعکس شده است. در این کتاب که در واقع مهمترین اثر سالهای پایانی عمر او به شمار میرود- سامویل هانتینگتون این سوال را مطرح میکند که آیا آمریکا در آستانهٔ یک تحول هویتی قرار دارد یا نه؟ -ما که هستیم؟- در واقع یک اخطار بزرگ است- اخطاری که هانتینگتون به زمامداران آمریکا و جامعه اصیل آمریکایی میدهد و در آن نسبت به آیندهٔ ایالات متحده و خطراتی که به طور بالفعل و بالقوه هویت ملی آمریکایی را تهدید میکند هشدار داده است. او در این کتاب معتقد بود فرهنگ انگلو پروتستانی که بزرگترین دستاورد تاریخی آمریکا است- حفظ و تقویت شود- چراکه تنها در پرتو حفظ این فرهنگ است که تداوم حیات جامعه آمریکایی ممکن خواهد بود. سه ویژگی مهم برای شناخت تمدن آمریکایی با نگاهی به آثار بهجامانده از هانتینگتون مخصوصا کتاب ما که هستیم؟ که در سال 2004 میلادی منتشر شد- به نظر میرسد که هانتینگتون سه ویژگی را برای شناخت هر چه بیشتر تمدن آمریکایی بر میشمرد که عبارتند از: آنگلوساکسون بودن- پروتستان مذهب بودن و سفید پوست بودن. آیندهٔ فرهنگ در آمریکا هانتینگتون با اشاره به اینکه 12 درصد جامعه آمریکا از اتباع اسپانیا و آمریکای لاتین هستند- به این نکته اشاره میکند که در صورت افزایش این مهاجران- قطعا جامعه آمریکا به یک جامعه چند فرهنگی در آینده تبدیل خواهد شد- کما اینکه این فرایند نیز مدت زمانی است که آغاز شده است. هانتینگتون هشدار میدهد که اگر وضع به همین صورت پیش رود تا چند سال دیگر زبان اسپانیولی را باید به عنوان زبان دوم جامعه آمریکا به رسمیت شناخت که این امر آمریکا را نیز به جمع کشورهای دو زبانه ملحق خواهد کرد و اندکاندک کار به جایی خواهد رسید که تعریف آمریکا در جهان دگرگون خواهد شد و ما با آمریکایی مواجه خواهیم شد که هیچ شباهتی به آمریکای اولیه نخواهد داشت. برای درک بهتر این هشدار هانتینگتون- کافی است به این نکته توجه شود که امروزه در انتخاباتهای کلان مملکتی مانند ریاست جمهوری و… کاندیداهای ریاست جمهوری تلاش فراوانی برای جذب اقلیتهای نژادی و دیگر اتباع آمریکایی -که در اصل آمریکایی نیستند- به عمل میآورند. بیل کلینتون در سخنرانی تبلیغاتی انتخابات ریاست جمهوری خود در سال 1992 جملهای را بر زبان آورد که نشان میدهد این مورد دغدغههای سامویل هانتینگتون کاملا جدی است- و آن این بود که: -من امیدوارم آخرین رییس جمهوری در آمریکا باشم که نتوانم اسپانیولی تکلم کنم.-
آثار سامویل هانتینگتون
ترجمه شده به فارسی
سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی- مترجم: محسن ثلاثی ناشر: علم
موج سوم دموکراسی در پایان سده ۲۰- مترجم: احمد شهسا- ناشر: روزنه
چالشهای هویت در آمریکا- مترجم محمودرضا گلشن پژوه و دیگران- ناشر: ابرار معاصر
چند جهانی شدن – گوناگونی فرهنگی در جهان کنونی- مترجم: علی کمالی ناشر: روزنه- ۱۳۸۴
برخورد تمدنها و بازسازی نظم جهانی- مترجم: محمدعلی حمیدرفیعی- ناشر: دفتر پژوهشهای فرهنگی -۱۳۷۸-ISBN 964-6269-34-6
ترجمه نشده
ارتباط تمدنهای اسلامی و کنفوسیوسی -The Islamic-Confusian Connection– فصلنامه نیو پرسپکتیوز کوارترلی- تابستان ۱۹۹۳…
مرگ سامویل هانتینگتون
سامویل هانتینگتون در 24 دسامبر 2008- در سن 81 سالگی در جزیره -مارتاز وانیارد- واقع در ساحل شرقی آمریکا درگذشت.
سامویل هانتینگتون
منبع :
راسخون
پرسن گرام
ویکی پدیا
انجمن اجتماع اندیشه - تمامی انجمنها ]...
ما را در سایت انجمن اجتماع اندیشه - تمامی انجمنها ] دنبال می کنید
برچسب : نویسنده : piuc بازدید : 192 تاريخ : چهارشنبه 29 آذر 1396 ساعت: 10:06