- نکات لازم جهت ایجاد طراحی سایت شخصی
- لوله بازکنی چیست ؟ تفاوت تخلیه چاه و حفر چاه
- معرفی قطعات پرنیتر سه بعدی – اکسترودر
- دفترچه راهنمای لباسشویی سامسونگ
- کلایمر با کابین های دوبل و کاربرد آنها
- قفل های کارتی هتل چگونه کار می کنند ؟ میزان امنیت آنها چقدر است ؟
- اگر می خواهید طراح سایتی پرانرژی باقی بمانید حتما بخوانید!
- یراق کابینت مناسب
- انتخاب یراق کابینت
- اصول جذابیت طراحی سایت کاربر پسند
آخرین مطالب
امکانات وب
ایرج افشارایرج افشار پژوهش‌گر فرهنگ و تاریخ ایران و ادبیات فارسی- ایرانشناس- کتابشناس- نسخه‌پژوه- نویسنده و استاد دانشگاه بود- افشار سابقه تدریس در دانشگاه‌های داخل و خارج کشور ازجمله: دانشگاه برن -سوییس- دانشگاه ساپورو -ژاپن- و دانشگاه تهران را داشت- وی پایه‌گذار کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران و معروف به پدر کتابشناسی ایران است
زندگی ایرج افشار
ایرج افشار ایرانشناس و کتابشناس و مصحح و مجله نگار نامی در تهران- چهارراه سردر سنگی- دربند- در خانواده‌ای یزدی و با فرهنگ زاده شد. پدرش محمود افشار یزدی از شخصیت‌های فرهنگی و ایراندوست زمان خود و مادرش نصرت برازنده نام داشت.
ایرج در مدرسه‌های شاهپور و فیروز بهرام تهران تحصیل کرد. از 19 سالگی در اداره ی امور مختلف مجله‌ی آینده دستیار پدرش بود و نخستین تجربه‌های اداره و انتشار نشریه‌ای فرهنگی را از این راه و با کار عملی آموخت.
افشار در دوره‌ی دانشجویی و به موازات تحصیل در دانشکده‌ی حقوق دانشگاه تهران با مجله‌ی جهان نو همکاری کرد. در 1328ش در رشته ی قضایی از این دانشکده فارغ‌التحصیل شد. در 1329ش در دبیرستان‌های تهران به تدریس پرداخت و در 1330ش به دانشگاه تهران منتقل- و در کتابخانه‌ی دانشکده‌ی حقوق- که بزرگترین کتابخانه‌ی دانشکده‌ای ایران در آن سال‌ها بود- به کتابداری مشغول شد و فنون کتابداری را از طریق عملی و تجربی آموخت.
افشار مدتی سردبیری مجله‌ی مهر را به عهده گرفت -1331-1332ش- و با همکاری و همفکری تنی چند از دوستان نزدیکش ـ محمدتقی دانش‌پژوه- عباس زریاب‌خویی- منوچهر ستوده- و مصطفی مقربی که جملگی در حوزه‌های تخصصی خود نامور شدند ـ مجله‌ی فرهنگ ایران زمین را در 1331ش بنیان نهاد که تا سال 1387 شمسی 30 جلد از آن منتشر شد.
ایرج افشار در 1333ش- زمانی که با کتابخانه‌ی ملی ایران همکاری داشت- نخستین دفتر کتاب‌های ایران را انتشار داد. این دفتر- سرآغاز تدوین و انتشار کتابشناسی ملی بود- اثری که باید بازنمای رسمی کتاب‌های انتشار یافته در کشور باشد و تا آن زمان هیچ نهاد دولتی به نشر آن اقدام نکرده بود. کتاب‌های ایران فقط حاوی داده‌های کتابشناختی کتاب‌هایی بود که در 1333ش به زبان فارسی در ایران منتشر شده بود. افشار- انتشار این فهرست سالانه را تا 1345ش به مدت 12 سال ادامه داد. به موازات این فعالیتها- مدتی -1333-1335ش- سردبیر مجله ی سخن و مدت 6 سال نیز -1334-1340ش- مدیر مجله ی کتاب‌های ماه بود.
افشار از 1335ش- به مدت 7 سال سمت قایم‌مقام -بنگاه ترجمه و نشر کتاب- را بر عهده گرفت. در 1335ش به فرانسه سفر کرد و در دوره‌ای آموزشی- که یونسکو بانی آن بود- با فن کتابداری جدید و موازین نوین و مبانی نظری علم کتابشناسی آشنا شد. گذراندن این دوره و تحولات نگرشی حاصل از آشنایی با دستاوردهای تازه ی کتابداری و کتابشناسی- به شاخه‌ای از فعالیت‌های افشار شکل داد.
او حدود 7 سال- تا 1342ش- به چند کار مختلف- اما مرتبط دست زد: تدریس کتابداری جدید در دانشسرای عالی- مدیری و سردبیری مجله‌ی راهنمای کتاب- تاسیس باشگاه کتاب با همکاری احسان یارشاطر- که با نام انجمن کتاب معروف است- و ارایه خدماتی نو به دوستداران و خوانندگان کتاب- انتشار نشریه‌ی نسخه‌های خطی با همکاری محمدتقی دانش‌پژوه- مدیریت کتابخانه‌ی ملی برای مدتی و آغاز فعالیت‌های جدیدی در آن کتابخانه در زمینه‌ی سازماندهی نسخه‌های چاپی و خطی- مدیریت مرکز تحقیقات کتابشناسی دانشگاه تهران و چند کار دیگر مرتبط با این فعالیتها.
یکی از مسایلی که سال‌ها اندیشه ی افشار را به خود مشغول ساخته بود انتشار نمایه‌ای از مقالات فارسی منتشر شده در نشریه‌های ایرانشناسی و فرهنگی ایران و جهان در زمینه‌ی تحقیقات ایرانی بود. وی سرانجام در 1340ش با انتشار نخستین جلد از فهرست مقالات فارسی در زمینه‌ی تحقیقات ایرانی- حاوی داده‌های کتابشناختی 5993 مقاله که در فاصله ی 1328 هجری قمری -1288 هجری شمسی- تا 1338 شمسی -1909-1959م- به چاپ رسیده بود به این طرح جامه‌ی عمل پوشاند. این اثر نوآورانه که هیچ یک از پژوهشگران تاریخ و فرهنگ ایران از مراجعه بدان بی‌نیاز نبوده و نیستند- نخستین و تا مدت‌ها یگانه ابزار مقاله‌شناختی فارسی بود.
ایرج افشارسال انتشار و شمار و محدوده‌ی زمانی مقالات ثبت شده در مجله های بعدی بدین قرار است:
– جلد دوم -1348ش-: 4642 مقاله ی منتشر شده در فاصله‌ی 1339-1345ش
– جلد سوم -1355ش-: 5458 مقاله ی منتشرشده در فاصله‌ی 1346-1350ش
– جلد چهارم -1374ش-:11486 مقاله ی منتشرشده در فاصله‌ی 1351-1360ش
– جلد پنج -1384ش-: 12759 مقاله ی منتشر شده در فاصله‌ی 1361-1370ش
– جلد ششم -1383ش-: 13959 مقاله ی منتشر شده در فاصله‌ی 1371-1376ش
– جلد هفتم در دو مجلد -1388-:23810 مقاله ی منتشر شده در فاصله‌ی 1377-1383ش
از این میان- جلد اخیر- همچنان که در خود اثر قید شده است- زیر نظر بنیانگذار آن- ایرج افشار- به همت اعضای بخش پرونده ی علمی مرکز دایرهالمعارف بزرگ اسلامی -به سرپرستی ایران‌ناز کاشیان- و به اهتمام انتشارات همان مرکز- منتشر شده است.
ایرج افشار در 1343ش مدیریت انتشارات دانشگاه تهران را به عهده گرفت و حدود 7 سال در این سمت خدمت کرد. او در این نهاد- به سنتی که به ویژه پرویز ناتل خانلری- موسس انتشارات دانشگاه- بنا نهاده بود- غنا بخشید و کوشید استقلال انتشاراتی دانشگاه را در برابر مداخلاتی حفظ کند که شماری از دانشگاهیان متنفذ به سود منافع شخصی خود و برخلاف رویه‌های دانشگاهی اعمال می‌کردند. سال بعد- در دوره‌ی ریاست جهانشاه صالح بر دانشگاه تهران- ریاست کتابخانه‌ی مرکزی دانشگاه تهران به او واگذار شد و وی تا چند ماه پس از انقلاب- حدود 14 سال- ایجاد- سازماندهی و تکمیل نخستین و در عین حال بزرگترین کتابخانه‌ی مرکزی دانشگاهی کشور را مهم‌ترین هدف خود قرار داد. کوشش‌های او در این سمت- الگوی ایجاد کتابخانه‌های مرکزی در دیگر دانشگاه‌های ایران قرار گرفت.
افشار به موازات تصدی ریاست کتابخانه‌ی مرکزی- مجله‌ی کتابداری را در 1345ش بنیان نهاد و منتشر کرد. این سال- با تاسیس دوره‌ی کارشناسی ارشد علوم کتابداری در دانشگاه تهران و شروع آموزش دانشگاهی مبحث کتابداری جدید در ایران مقارن بود- در ضمن- استفاده از متخصصان خارجی در سازماندهی کتابخانه‌ی مرکزی دانشگاه تهران و بر پایه‌ی تازه‌ترین دستاوردهای جهانی کتابداری- پشتوانه‌ی موثری برای آغاز کتابداری دانشگاهی نوبنیاد به شمار می‌رفت. به رغم اختلاف‌‌نظرهای بسیار میان افشار و شماری از مروجان اصول کتابداری جدید- که این دسته گاه به سبب ناآشنایی با ویژگی‌های فرهنگی جامعه‌ی خود- تفاوت‌های فرهنگی و ظرایف بومی را از نظر دور می‌داشتند- تداوم و گسترش فعالیت‌های کتابداری و کتابشناسی افشار- تاثیرهای خود را بر کارهای پژوهشی و فرهنگی- و به ویژه در مطالعات ایرانی- به تدریج نشان داد.
ایرج افشار در 1348ش برای تدریس اسناد تاریخی و تاریخ‌های محلی ایران به گروه تاریخ در دانشکده‌ی ادبیات دانشگاه تهران دعوت شد. او حدود 10 سال- تا زمان بازنشستگی‌اش از دانشگاه تهران- نخست با مرتبه‌ی دانشیاری و سپس استادی- به تدریس در آن گروه ادامه داد- ضمن اینکه استاد درس شناخت نسخه‌های خطی در رشته‌ی علوم کتابداری همان دانشگاه هم بود و شماری از کتابداران- کتابشناسان و نسخه‌شناسان امروز کشور- که دوره‌ی تخصصی کتابداری را گذرانده‌اند- با شرکت در دوره‌های درسی ایرج افشار درباره‌ی شناخت نسخه‌های خطی- برای نخستین‌بار با جنبه‌ای مغفول از میراث تمدنی- که کتابداری اقتباسی و تقلیدی تا سال‌ها به اهمیت و جایگاه آن کم‌توجه بود- آشنا شدند.
از 1348ش تا حدود 10 سال بعد- ایرج افشار به چند کوشش فرهنگی و تاثیرگذار دیگر دست زد- از جمله برگزاری 9 کنگره‌ی پیاپی تحقیقات ایرانی در شهرهای مختلف دانشگاهی کشور با حضور شماری از ایران‌شناسان خارجی و پژوهشگران ایرانی- و نیز با مدیریت مجله‌ی یرانشناسی در دانشکده‌ی دبیات دانشگاه تهران. در کنار اینها- فعالیت‌های فردی افشار در زمینه‌ی فهرست‌نگاری نسخه‌های خطی- کتابشناسی- تصحیح و انتشار اسناد و متون تاریخی و دنبال کردن علاقه‌های شخصیش در بخشهایی از تاریخ ایران- به ویژه دوره‌ی جدید تاریخ قاجار و از انقلاب مشروطه‌ی ایران به بعد- ادامه داشت که حاصل آن چندین اثر اوست.
ایرج افشار با آغاز دوره‌ی بازنشتگی خود از 1358- مرحله‌ی تازه‌ای از فعالیت‌های پژوهشی- فرهنگی و انتشاراتی را آغاز کرد که تا هنگام مرگ ادامه داشت و ثمره‌ی آن شاید از جهاتی پربارتر و متنوع‌تر از پیش بود. آزاد شدن افشار از تعهدات شغلی و بیشتر شدن اوقات فراغت او- عامل اصلی همین تکثر و تنوع آثار منتشر شدهی او در این دوره است. افشار انتشار مجله‌ی آینده را- که پیشتر پدرش انتشار می‌داد- از سرگرفت. این مجله که کم و بیش ادامه دهنده‌ی مشی مجله‌ی راهنمای کتاب بود- تا 1372ش ادامه یافت- افشار مسیولیت انتشارات را در بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار خود به عهده گرفت و به گردآوری و انتشار کتاب‌ها و مقاله‌های پژوهشی در سلسله انتشارات این بنیاد در زمینه‌ی مطالعات ایرانشناسی ادامه داد.
سلامت جسمی و روحی- جدیت و مداومت خستگی‌ناپذیر در کار- ساده‌زیستی و پرهیز از اتلاف وقت- موجب شده بود که حاصل عمر او- آثاری پرشمار اعم از کتاب- مقاله- تصحیح متون- انواع فهرست‌ها- کتابشناسی‌ها- نطق‌ها و خطابه‌ها- یادداشت‌ها و نوشته‌های دیگر باشد. وی نزدیک به 300 کتاب در زمینه‌های ایران‌پژوهی- نسخه‌شناسی- کتابشناسی- فهرست‌نگاری- قاجارشناسی- رجال‌شناسی- اطلاعرسانی فرهنگی- متون کهن فارسی و شاید بیش از 2000 مقاله و یادداشت در همین زمینه‌ها و نیز درباره‌ی رجال فرهنگی ایران در دوره‌ی معاصر- ایران‌شناسان خارجی- معرفی و نقد کتاب- نکات و اسناد تاریخی- جغرافیای تاریخی- باستان‌شناسی- سفرنامه- گاه نکات ادبی و عرفانی- با تاکید بر ارزش‌های ادبی و زبان فارسی- منتشر کرد. شماری از این آثار نیز مراحل نهایی انتشار را می‌گذراند و البته برخی از آثار او- به رغم کوشش پیوسته وی برای ناتمام نماندن کارهایش- نیمه‌کاره مانده است.
از تکثر و تنوع این همه آثار- شاید در وهله‌ی نخست این طور به نظر برسد که ایرج افشار در زمینه‌های پراکنده‌ای کار کرده است. بررسی دقیق‌تر آنچه به قلم یا به اهتمام او انتشار یافته است- نشان می‌دهد رشته‌ی پیوسته‌ای که این همه مهره را به هم پیوند می‌دهد- چیزی جز اطلاعرسانی فرهنگی در زمینه‌ی مطالعات ایرانی نیست. افشار همواره بر تدوین و انتشار منابع ردیف سوم و دوم اطلاعاتی- مانند کتابشناسی کتابشناسی‌ها و انواع کتابشناسی‌ها و فهرست‌ها- گاه گشودن و گاه هموار کردن راه پژوهشگران مطالعات ایرانی تاکید داشت.تلاش‌های وی در این زمینه- درخور مطالعه‌ای خاص در مبحث اطلاعرسانی فرهنگی و راه و روش‌های خاص او در این زمینه است. تخصص و اطلاعات شخصی افشار در زمینه‌ی رویدادها و رجال ایران از دوره‌ی مشروطیت به بعد- موجب شده بود که جنبه‌های اطلاعرسانی فرهنگی در کار او درباره‌ی رویدادها و رجال این دوره از غنای بیشتری برخوردار باشد.
جنبه‌ی دیگر کمتر شناخته شدهی تکاپوهای فرهنگی افشار- مشورت‌های فرهنگی ـ پژوهشی و پیشنهادهای او به شمار کثیری از ایران‌شناسان و نهادهای ایرانشناسی خارجی و پژوهشگران و دانشجویان و نهادهای ایران‌پژوهی و کتابشناسی و نسخه‌شناسی داخلی و خارجی است. افشار در راهنمایی و هدایت بسیاری از پژوهش‌ها- جست‌وجوها- پایان‌نامه‌های دانشگاهی- همایش‌های فرهنگی ـ پژوهشی و ایجاد ادبیات مربوط به این حوزه‌ها سهمی بسزا داشت و در عین حال به سان حلقه‌ی رابطی میان روندهای پژوهشی ایرانشناسی داخل و خارج کشور عمل می‌کرد.
ایرج افشار از ایران‌گردان اندک شماری است که سراسر خاک ایران و بخش‌های مهم نواحی فارسی زبان خارج از ایران را در قلمرو مرزهای ایران فرهنگی سواره و پیاده- با مطالعات قبلی و آگاهی از ارزش‌های آنها- گاه همراه با افراد مطلع و محلی و گاه به تنهایی- دیده- درباره‌ی آنها یادداشت‌برداری کرده و از آنها عکس گرفته و بخشی از یادداشت‌ها و عکس‌ها را در نشریه‌های مختلف انتشار داده است. مشاهدات و روایت‌های او در این باره- شاید از برخی جهات از منابع دست اول مطالعات ایرانگردی به شمار آید.
ایرج افشار سال‌ها عضو شورای عالی مرکز دایرهالمعارف بزرگ اسلامی بود و کتابخانه‌ی شخصیش را- که مجموعه‌ای غنی و تخصصی به ویژه در زمینه‌ی کتابشناسی و ایرانشناسی است – به مرکز دایرهالمعارف بزرگ اسلامی اهدا کرد. این مجموعه بیش از 30000 فقره‌ی خطی و چاپی است. از این تعداد- جز کتاب‌ها و مجلدات و نشریات- حدود 6000 فقره شامل جزوه- رساله- برگرفته- جدانشرها از مجموعه‌ها و نشریات است که شمار بسیاری از آنها حاوی اطلاعات باارزش و گاه کم‌نظیر است. بیش از 10000 قطعه عکس از شخصیت‌ها- بناها- آثار تاریخی- مناظر و جز آن که ایرج افشار خود برداشته و شماری از آنها در نوع خود تصویرهایی منحصر به فرد است- و 10100 نامه هم از رجال معاصر- از ایران‌شناسان خارجی- شخصیت‌های فرهنگی ایرانی از صنوف مختلف- که بخشی از آنها ارزش‌های تاریخی و ادبی دارد- جزو همین مجموعه است . در ضمن چند مجموعه که صاحبان اصلی آنها در اختیار ایرج افشار قرار داده و او را درباره‌ی مجموعه مخیر شناخته بودند- مانند مجموعه‌ی متعلق به سید حسن تقی زاده و الهیار صالح- حاوی بسیاری مطالب باارزش تاریخی و پژوهشی- جزو مجموعه‌ی اهدا شدهی ایرج افشار به مرکز دایرهالمعارف بزرگ اسلامی است.
ایرج افشار نزدیک به ۶۵ سال کوشش‌های پژوهشی بیش از ۳۰۰ کتاب و ۳۰۰۰ مقاله در زمینه‌های کتابشناسی-کتابداری- تاریخ- جغرافیا- جغرافیای تاریخی- فرهنگ مردم و موضوع‌های دیگر تالیف- تصنیف و تصحیح کرده است. کتابخانه بزرگ و گران‌بهای ایرج افشار در مرکز دایرهالمعارف بزرگ اسلامی محفوظ است.
مرگ ایرج افشار
ایرج افشار پس از مدتی دست و پنجه نرم کردن با بیماری مهلک سرطان خون سرانجام در ساعت 14:30 روز چهارشنبه 18 اسفند 1389 در بیمارستان جم تهران درگذشت. ایرج افشار بی‌هیچ اغراقی تا آخرین روزهای زندگی پربارش- پیوسته به کار پژوهش و تالیف کتاب و مقاله مشغول بود و هرگز از نگارش نکته‌ها و یادداشت‌ها در همه زمینه‌های مورد علاقه‌اش و انتشار آنها به ویژه در مجله‌ی بخارا و نیز در سه سال اخیردر مجله‌ی گزارش میراث غافل نمی‌شد. وی تا پیش از آنکه به سبب بیماری در منزل و بیمارستان بستری شود- در همایش‌های داخلی و گاه خارجی در زمینه‌ی مسایل ایرانشناسی و کتابشناسی و نسخه‌شناسی شرکت می‌کرد و مسافرت‌های تحقیقی خود در نقاط دوردست ایران ادامه می‌داد.
ایرج افشاربرخی از فعالیت‌های اجرایی دکتر افشار:
– همکاری با مجله جهان نو
– مدیر داخلی مجله آینده
– سردبیر مجله مهر
- سردبیر مجله سخن
– مدیر مجله کتاب‌های ماه
– همکاری در تاسیس کلوب کتاب
– مدیر و سردبیر مجله راهنمای کتاب
– فهرست‌نگاری مجموعه کتاب‌های فارسی چاپی دانشگاه هاروارد
– مدیر مجله ایرانشناسی
– انتشار مجله آینده
کتابشناسی
– پژوهش‌های ایرانشناسی نامواره دکتر محمود افشار- انتشارات بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار- چاپ اول ۱۳۸۴
– دفتر تاریخ- انتشارات بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار- چاپ اول- ۱۳۸۴
– ریاض الفردوس خانی- انتشارات بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار- چاپ اول ۱۳۸۵
– فرهنگ ایران زمین در ۳۰ جلد به کوشش ایرج افشار
– نامه‌های قزوینی به تقی‌زاده -به کوشش ایرج افشار-
– یادداشت‌های قزوینی- در ۱۰ جلد -به کوشش ایرج افشار-
مسایل پاریسیه- در ۴ جلد -به کوشش ایرج افشار و علی‌محمد هنر-
– نامه‌های تهران- شامل ۱۵۴ نامه از رجال دوران به سید حسن تقی‌زاده- به کوشش ایرج افشار- انتشارات فرزان روز چاپ دوم ۱۳۸۵
– گلگشت در وطن- سفر نامه- انتشارات اختران چاپ اول ۱۳۸۴
– فهرست دستنویس‌های فارسی در کتابخانه ملی اتریش و آرشیو دولتی اتریش در وین انتشارات فرهنگستان علوم اتریش – فهرستگان چاپ اول ۱۳۸۲
– زندگی طوفانی- خاطرات سید حسن تقی‌زاده
– روزنامه خاطرات امین لشکر- تالیف میرزا قهرمان امین لشکر- به اهتمام ایرج افشار- انتشارات اساطیر- چاپ اول ۱۳۷۸
– مسافرت نامه کرمان و بلوچستان- تالیف عبدالحسین میرزا فرمانفرما- به کوشش ایرج افشار- انتشارات اساطیر- چاپ اول ۱۳۸۳
– خاطرات دیوان بیگی -میرزا حسن خان– تالیف میرزا حسن خان- به کوشش ایرج افشار و محمدرسول دریاگشت- انتشارات اساطیر- چاپ اول ۱۳۸۲
– خاطرات سردار اسعد بختیاری- تالیف جعفر قلی خان امیر بهادر- به کوشش ایرج افشار- انتشارات اساطیر- چاپ سوم ۱۳۹۲
– کتابشناسی فردوسی و شاهنامه -از آغاز نوشته‌های پژوهشی تا سال ۱۳۸۵– گردآوری ایرج افشار- انتشارات میراث مکتوب- چاپ اول ناشر: ۱۳۹۰
– چهل سال تاریخ ایران ۳جلد- تالیف محمدحسن خان اعتمادالسلطنه- به اهتمام ایرج افشار- انتشارات اساطیر- چاپ دوم ۱۳۷۵
– نخستین کتابشناسی ملی ایران توسط ایرج افشار منتشر شد. افشار مقاله‌های پارسی را در زمینه ایران شناسی در ۶ جلد به چاپ رسانده‌است. این شش جلد بالغ – بر چهل سال از زندگی وی را دربر گرفته‌است.
مجموعه مقالاتی که ایرج افشار در مجلات و یادنامه‌ها به چاپ رسانده‌است- در حدود دوهزار مقاله‌است. کتاب‌هایی که افشار در زمینه فرهنگ- تاریخ و ادب ایران انتشار داده‌اند بالغ بر سیصد جلد می‌شود.
منبع :
جزیره دانش
همشهری آنلاین
ویکی پدیا
انجمن اجتماع اندیشه - تمامی انجمن‌ها ]...ما را در سایت انجمن اجتماع اندیشه - تمامی انجمن‌ها ] دنبال می کنید
برچسب : نویسنده : piuc بازدید : 102